مسئوليت پذيري در كودكان نگراني اصلي والدين مي باشد، كودكان مسئوليت هاي خود را زماني به درستي انجام مي دهند كه هريك از اعضاي خانواده براي مسئوليت خاص و معيين شده اي داشته باشند. نه اينگونه كه پدر و مادر يا ديگر اعضاي خانواده به صورت لحظه اي براي هر فرد وظيفه اي معين كنند.

تكنيك هاي مسئوليت پذيري كودكان
يكي از مسائل مهمي كه در بخش تربيت كودك بيان مي شود؛ اين است كه از چه دوره اي ميتوانيم انتظار انجام مسئوليت از كودكان را داشته باشيم.

به عبارت ديگر؛ چه موقع مي توانيم مسئوليت انجام كاري را به عهده كودكان مان قرار بدهيم و انتظار انجام آن كار را از كودك داشته باشيم . در هنگامي كه والدين بيش از حد نياز به برطرف كردن نياز هاي كودك مي پردازند و سبب به عقب انداختن انجام كار توسط كودكان مي شوند، بسيار حائز اهميت مي باشد.

زيرا اگر فرزند شما در طول سال هاي متوالي رشد و تحول خود ؛ هيچ گاه متوجه وظايف و مسئوليت هايي كه در چارچوب خانواده دارد نشود ؛ كاملا روشن است كه در دوران بزرگسالي به وظايف و مسئوليت هاي خود اهميت چنداني نمي دهد.

مسئوليت پذيري نقش بسزايي در موفقيت انسان دارد و مشخص كردن احساس مسئوليت امري ذاتي نيست، بلكه اين خصوصيت در بافت خانواده و رابطه هاي اجتماعي و تعاملاتي كه فرد با ديگر افراد دارد، امكان رشد پيدا مي كند و و پدر و مادر در اين زمينه نقش محوري را در منتقل كردن روحيه اي مسئولانه به فرزندان خود دارند.

۱-به فرزندان خود نشان دهيد كه زندگي مستقلي دارند.
زمان هايي را براي انجام اين كار به خودتان اختصاص بدهيد. والديني كه يك زندگي مجزا از فرزندانشان ندارند به فرزندانشان مي آموزند كه دنيا تنها در اطراف آن ها مي چرخد.

مهم است كه همان ابتدا به كودك آموخته شود كه بعضي مواقع پدرش ميل به مطالعه دارد و نمي تواند با او بازي كند. نياز هاي فرزندانتان را مهيا كنيد و سپس در حالي كه به نياز هاي خودتان رسيدگي مي كنيد، كودك را ملزم كنيد كه بعضي از نياز هايش را خودش برآورده كند. در حالي كه مجزا بودن خود را حفظ مي كنيد با ناكامي بودن او همدلي كنيد.

۲-شرايط را براي عبور از بازي به مسئوليت مهيا كنيد .
اگرچه فعاليت هاي ساده فرزند نوپا شما، اكثرأ به مرور باعث افزايش مسئوليت پذيري در كودكان مي شود، اما اين طور نيست كه كودك هر گاه كه راه رفتن را آغاز كرد شروع به انجام كار هم بكند. در زندگي ابتدايي كودك معمولا پذيرفتن مسئوليت، با بازي توأم مي باشد.

عامل مهمي كه سبب افزايش مسئوليت پذيري در كودكان مي شود ” بازي كردن ” مي باشد. پدر و مادر بعدأ ناچار خواهند شد تا بين بازي كردن كودكان و كار آن ها تعادلي برقرار كنند با اين وجود كه فرايند ها و مهارت هايي در بازي كردن وجود دارد كه به كودك آموخته مي شود، ولي بايد به مرور زمان كودكان را به فعاليت هايي به جز بازي كردن ملزم كنيد.

لازمه ي ايجاد مسئوليت، مرحله ي عبور از بازي به مسئوليت مي باشد. كودك ابتدا اسباب بازي هايش را به عنوان سرگرمي جمع كرده سپس براي آنكه به مادر كمك كند آن ها را مرتب مي كند، كمي بعد از اين زمان به علت آن كه از بزرگتر ها حرف شنويي داشته اين عمل را انجام مي دهد و در نهايت چون كودك خودش را براي جمع كردن اسباب بازي هايش مسئول مي داند، شروع به كار مي كند.

مهارت پدر و مادر و مربي ها در اين است كه مرحله ي عبور از بازي به مسئوليت را به گونه اي انجام دهند كه كودكان بتوانند به راحتي حس احساس مسئوليت نسبت به خود و اطرافيانشان داشته باشند و بتوانند آن را تكامل بخشند. در اين صورت، ابتدا براي فرزند خود در راستاي مسئوليت هاي بعدي او بازي هايي را طراحي كنيد.

سپس، بين بازي و مسئوليت فرزند خود تعادلي را متناسب با سنش ايجاد كنيد. در اوايل كودكي، اكثرا كودك وقت خود را به بازي كردن صرف مي كند، اما بايد بتدريج شرايطي فراهم شود كه فرزند شما زماني را براي انجام اموري كه چندان هم برايش جالب نيستند بگذار . البته بايد تعادل حفظ شود و در سنين كمتر از دبستان ؛ كودك بايد بيشتر زمان خود را صرف بازي كند.

مسئوليت پذيري در كودكان
۳-تفاوت بين دشوار و من نمي توانم
حالت ديگري از يادگيري قبول مسئوليت پذيري در كودكان در قبال وظيفه هاي خود، اين است كه فرزند شما بر قادر نبودن يا راحت نبودن درك داشته باشد.

كودك معمولا اين دو را يكي مي داند در نهايت فكر مي كند كه توانايي انجام كاري كه برايش خوشايند نيست را ندارد . پس از آنجا كه كار دشوار را نمي تواند انجام دهد، به فرد ديگري نياز دارد كه آن را انجام دهد و معمولا آن فرد مورد نظر يا پدر مي باشد يا مادر .

اين نوع تفكر مانع از يادگيري موضوع مي باشد كه زندگي و مشكلات كودك مسئوليت و وظيفه خودش است نه فرد ديگري ست. كودك چون خيلي برايش مشكل است يا از كار دشوار شانه خالي مي كند به دنبال راه هايي ديگر براي فرار از آن كار يا انجام ناقص آن مي گردد.

كودك بايد از سنين پايين عادت كند كه بعضي از كارها خوشايند و لذت بخش نيستند و سختي هايي دارند. كودكان بايد تفاوت ميان اينكه كاري كه برايشان مشكل است و سختي دارد با كاري كه توانايي انجام آن را ندارند متوجه بشوند و نبايد كار را رها كنند تنها به صرف اينكه لذت بخش نيست.

مي توان يكي از ضعف هاي تربيتي بيشتر والدين امروزي را اينگونه بيان كرد كه اجازه سختي كشيدن به كودكان خود را نمي دهند و مرتب سعي دارند كه آنچه را كه مورد علاقه فرزند است را بدون هيچ گونه سختي و رنجي در اختيار كودك گذاشته و او را از اينكه سختي هاي زندگي را تجربه كند غافل مي كنند، در حالي كه كودك بايد با سختي ها و رنج هاي طبيعي زندگي آشنا شود و در اكثر اوقات اين مشكلات و سختي ها تجربه ساز براي كودكان شوند و سبب افزايش حس با كفايت بودن و ارزشمندي در آن ها مي شوند.

۴-مسئوليت اعضاي خانواده را مشخص كنيد
كودكان با افزايش سنشان زماني مسئوليت هاي خود را به درستي انجام مي دهند كه از قبل در خانواده شان براي هريك از اعضاي خانواده براي مسئوليت خاصي تحت شرايط عادلانه مشخص شده و مورد تأييد اعضا واقع شده باشد نه اينكه پدر و مادر يا ديگر اعضاي خانواده به صورت لحظه اي براي هر فرد وظيفه اي مشخص كنند .

ضروري است كه قبل از آن كه به فرزندان خود مسئوليتي واگذار كنيد، آن ها در مورد موضوع توجيه شده باشند. يكي از مناسب ترين روش ها براي اين امر داشتن جلسات خانوادگي است، در اينگونه جلسات مسئوليت هايي كه براي خانواده نياز است مورد بحث قرار مي گيرند و براي هر فرد مسئولتي مشخص مي شود.

در ابتداي جلسه مي توانيد با بيان مثالي از كندوي عسل و يا لانه ي مورچه ها، براي كودك توضيح دهيم كه دليل تقسيم كار چيست و علت مشاركت همه ي اعضاي خانواده در كار ها چيست. جلسات خانوادگي باعث مي شود كه حس متحد بودن را به اعضاي خانواده بدهد و اينكه با يكديگر به سمت هدف هايي مشترك در حركت هستند و هركس بخشي از كار را در اين حركت پيش مي برد.

در اين جلسه ها مي توان با توجه به توان هر عضو از خانواده ، مسئوليت هايي را كه مرتبط با خانواده و اهداف آن است تقسيم كرد. هر يك از كودكان، مسئوليت هاي خود را داوطلبانه انتخاب كنند يا اينكه مسئوليت هر كسي با قرعه كشي مشخص شود، همچنين مي توان به صورت هفتگي مسئوليت هاي هر فرد را تغيير داد.

در نظر داشته باشيد كه مدت زمان مسئوليت هر فرد حداقل يك هفته باشد. زيرا در اين صورت ميان كودكان تنش هايي ايجاد خواهد شد و همچنين در اين جلسه ها در مورد اينكه اگر افراد به مسئوليت هاي خود عمل نكنند و چه چيزي پيش خواهد آمد نيز بحث كنيد.

۵- در زمان تصميم گيري، بر مسئوليت فردي تأكيد داشته باشيد
كودكان شما وقتي كه فرصت تصميم گيري را در اختيار دارند بايد نتايج تصميم خود را قبول داشته باشند و مقصر دانستن بقيه معنا ندارد. البته هر كسي خودش مي تواند براي تصميم گيري منابع را توسعه دهد و از روش هايي مانند مشورت كردن استفاده كند تا با خطاي كمتري مواجه شود. امام علي (ع) فرموده اند : « با صاحبان عقل ها مشورت كن تا از پشيماني و لغزش ها ايمن گردي ». ( غررالحكم و در الكلم ص ۴۴۲ )

منبع:كانون مشاوران ايران-افزايش مسئوليت پذيري در كودكان | ۱۳ راه قطعي

افزايش مسئوليت پذيري در كودكان با ۴ ترفند علمي

براي افزايش مسئوليت پذيري در كودكان چه بايد كرد؟ بسياري از مفاهيم اخلاقي، ارزش هاي اجتماعي و ويژگي هاي رفتاري بايد در سنين كودكي آموزش داده شود و يكي از آن ويژگي ها مسئوليت پذيري مي باشد كه در سنين بزرگسالي از اهميت بالاييي برخوردار مي باشد، در واقع فردي كه شخصيت پذير است به رشد شخصيت كودك و بهداشت جسمي و رواني او بسيار كمك مي شود.

بسياري از والدين در جلسات مشاوره خانواده و مشاوره كودك شركت مي كنند و دنبال راهكارهايي هستند تا بتوانند ويژگي مسئوليت پذيري را در كودكشان افزايش دهند و آن را تقويت نمايند در اين مقاله راهكارهايي كه باعث افزايش مسئوليت پذيري مي شود بيان مي شود و در اين خصوص مي توان از مشاور روانشناسي كمك گرفت تا تحت نظر روانشناس و متخصصان اين ويژگي در كودك افزايش يابد.

راهكارهايي براي افزايش مسئوليت پذيري در كودكان
دغدغه بسياري از والدين اين است تا راهكارهاي عملي پيدا كنند تا بتوانند به وسيله آن ها كودكاني مسئوليت پذيري را تربيت نمايند در ادامه اين مقاله به راهكارهايي كه به وسيله متخصصين روانشناس كودك بيان مي شود اشاره مي كنيم.

در صورتي كه راهكارهاي عمومي بر روي رفتارهاي كودكتان تاثيري ندارند در اين زمينه مي توانيد از مشاور و روانشناس و متخصص كودك كمك بگيريد تا شرايط فرزندتان را مورد بررسي قرار دهد و راه حل هاي اختصاصي تري را در اختيار شما قرار دهد، هم چنين در اين دوره چيزهايي كه لازم است به كودك تان آموزش دهيد را ياد مي گيريد.

مسئوليت پذيري با شركت دادن كودك در كارهاي خانه
كوچك بودن فرزندتان به اين معني نمي باشد كه او قادر نيست كارهاي خانه را انجام دهد و نمي تواند در هيچ كدام از كارها به شما كمك كند، يكي از راه هايي كه مي توانيد به وسيله آن مسئوليت پذيري كودكان را افزايش دهيد انجام دادن كارهاي ساده مانند خريد كردن، تميز كردن خانه، غذا پختن و غيره مي باشد.

شما مي توانيد در انجام اين كارها كودك تان را درگير كنيد و باعث افزايش عزت نفس و استقلال در او شويد هم چنين اين رفتار شما باعث مي شود تا كودك تان را براي پذيرفتن مسئوليت ها قبول داشته باشيد و او را باور كنيد.

منبع:مركز مشاوره و روانشناسي مشاورانه-افزايش مسئوليت پذيري در كودكان با ترفندهاي باورنكردني متخصص كودك